Przeciwdziałanie dyskryminacji
Związki zawodowe odgrywają bardzo ważną rolę w zapobieganiu i zwalczaniu dyskryminacji w miejscu pracy. Przepisy antydyskryminacyjne, zawarte w Kodeksie pracy, w wysokim stopniu zabezpieczają przed dyskryminacją, jednakże poziom ich szczegółowości może nastręczać trudności w ich zrozumieniu i zastosowaniu. Ta sytuacja prawna stworzyła nowe możliwości dla organizacji reprezentujących interesy pracowników odnośnie zarówno popularyzacji tych przepisów wśród pracowników, jak i udzielania wsparcia pracownikom, którzy padli ofiarą nierównego traktowania. Ponadto przepisy te wyposażyły pracowników w bardzo efektywne narzędzia, dzięki którym mogą oni dochodzić swoich praw, naruszonych nierównym traktowaniem.
Prawne możliwości związków zawodowych odnośnie wsparcia ofiar dyskryminacji w zatrudnieniu
Pracownik, którego dotknęła dyskryminacja w miejscu pracy ma możliwość zwrócenia się o pomoc do organizacji związkowej. Związki zawodowe są powołane do reprezentowania pracowników i obrony ich praw, interesów zawodowych i socjalnych. Zgodnie z przepisami ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych w zakresie praw i interesów zbiorowych związki zawodowe reprezentują wszystkich pracowników, niezależnie od ich przynależności związkowej. Natomiast w sprawach indywidualnych stosunków pracy związki zawodowe reprezentują prawa i interesy swoich członków. Jednakże, na wniosek pracownika niezrzeszonego w organizacji pracobiorców, związek zawodowy może podjąć się obrony jego praw i interesów wobec pracodawcy. Pełnomocnikiem pracownika w sądzie pracy może być przedstawiciel związku zawodowego w reprezentowaniu jego interesów. Jest to szczególnie korzystne dla dyskryminowanego pracownika, gdyż bardzo często, w postępowaniach o dyskryminację liczy się nieformalna wiedza, którą posiadają związkowcy o stosunkach panujących w danym zakładzie pracy oraz doświadczenie w rozwiązywaniu konkretnych problemów u danego pracodawcy.
Organizacje związkowe odgrywają także bardzo ważną rolę również w kontekście kontroli stosowania przepisów prawa pracy w konkretnych decyzjach pracodawcy wobec pracowników. Aktywny udział związków zawodowych przewidziany jest m.in. w takich sytuacjach, jak wypowiedzenie umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony, wypowiedzenie dotychczasowych warunków pracy lub płacy, rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia, rozpatrywanie odwołań od ukarania karą porządkową czy też rozwiązanie umowy o pracę z kobieta w ciąży. Biorąc pod uwagę powyższe uregulowania prawne, należy jednoznacznie stwierdzić, że związki zawodowe mają pełne prawo do wspierania pracowników, którzy doświadczyli przejawów nierównego traktowania. Każda bowiem z przywołanych sytuacji pracowniczych może odbyć się w kontekście nierównego traktowania, motywowanego płcią, niepełnosprawnością, rasą, wiekiem czy też orientacją seksualną pracownika.
Wpływanie przez związki zawodowe na podnoszenie świadomości pracowników w zakresie równego traktowania w zatrudnieniu
Przepisy antydyskryminacyjne w polskim prawie pracy spowodowały, że przed związkami zawodowymi pojawiło się kolejne zadanie konieczności upowszechniania tych regulacji wśród pracowników. Przepisy te bowiem pozostaną martwe, a dyskryminacja wciąż obecna, jeśli pracownicy nie będą w stanie ich efektywnie używać. Związki zawodowe, z uwagi na swoje zasoby – ludzki, merytoryczne, administracyjne, a także z uwagi na codzienny kontakt z konkretnymi pracownikami borykającymi się z konkretnymi problemami, są idealnym „przekaźnikiem” wiedzy w tym zakresie. Organizacje pracobiorców winny zatem włączyć do oferty programów swoich szkoleń także wiedzę na temat przeciwdziałania dyskryminacji, jak również wiedzę o istocie nierównego traktowania w zatrudnieniu jak również prowadzenie przez związki zawodowe konkretnych spraw o dyskryminację. Podnoszą one w bardzo skuteczny i szybki sposób świadomość na temat przeciwdziałania dyskryminacji pracowników. Przez prowadzenie spraw rozumiane jest głównie reprezentowanie pracowników początkowo przed pracodawcą, a następnie, w razie takiej potrzeby, przed sądem na zasadzie pełnomocnictwa. Postępowania takie odbijają się najczęściej głośnym echem wśród załogi pracowniczej i nie pozostają także bez reakcji samego pracodawcy. Nagłaśnianie takich spraw sprawia, że pracodawcy zmuszeni są do przeformułowania swoich polityk wobec pracowników celem uniknięcia powtórzenia tych sytuacji. W ten sposób edukacja odbywa się na kilku poziomach: wiedzę o regulacjach antydyskryminacyjnych zyskują pracownicy, związki zawodowe doskonalą swoje umiejętności w tej dziedzinie, a pracodawcy uświadamiają sobie, jakie zagrożenia niesie dyskryminowanie pracownika lub brak reakcji na doświadczanie przez
Nie bez znaczenia pozostają także inne metody podnoszenia przez związki zawodowe świadomości w zakresie walki z dyskryminacją. Seminaria, szkolenia, akcje plakatowe, wydawanie specjalistycznych publikacji, współpraca z organizacjami pozarządowymi reprezentującymi interesy grup marginalizowanych – winny odbywać się równolegle do działań prawnych. Tylko taki „pakiet” działań gwarantuje, że wiedza o tym, czym jest nierówne traktowanie pracowników będzie coraz bardziej powszechna.
Związek
