Wybierz kierunek solidarność

Negocjacje i protesty

Zawarcie układu zbiorowego pracy następuje w drodze negocjacji. Przepisy Kodeksu pracy określają tylko podstawowe warunki, które muszą być uwzględniane przy ustalaniu jego treści. W związku z tym strony powinny pamiętać, że:

• postanowienia zawieranego układu ponadzakładowego nie mogą być mniej korzystne dla pracowników niż przepisy Kodeksu pracy oraz przepisy innych ustaw i aktów wykonawczych (art. 9 § 3 Kp),
• zawarcie układu ponadzakładowego dla pracowników zatrudnionych w jednostkach budżetowych, zakładach budżetowych oraz gospodarstwach pomocniczych tych jednostek może nastąpić wyłącznie w ramach posiadanych środków finansowych, będących w ich dyspozycji, co musi oświadczyć organ założycielski tych jednostek we wniosku o rejestrację zawartego układu (art. 240 § 4 i 5),
• postanowienia zawieranego układu nie mogą naruszać praw osób trzecich oraz określać spraw, uregulowanych w przepisach prawa pracy w sposób bezwzględnie obowiązujący (art. 240 § 2 i 3 Kp).

Prawo wystąpienia z inicjatywą zawarcia zup przysługuje pracodawcy i każdej zakładowej organizacji związkowej (art. 24124 k.p.). Natomiast inicjatywa zawarcia ponadzakładowego układu zbiorowego pracy przysługuje każdej ponadzakładowej organizacji związkowej reprezentującej pracowników, dla których ma być zawarty układ oraz organizacji pracodawców uprawnionej do zawarcia takiego układu (art. 24115 k.p.). Żądanie rozpoczęcia negocjacji przedstawia się drugiej stronie na piśmie.

Strona (pracodawca czy związek zawodowy) występujący z inicjatywą zawarcia układu musi poinformować o tym każdą organizację związkową reprezentującą pracowników, dla których ma być zawarty układ, w celu wspólnego prowadzenia rokowań przez wszystkie organizacje związkowe. Niepowiadomienie o inicjatywie układowej chociażby jednej organizacji związkowej, która ma prawo uczestniczyć w rokowaniach, może uniemożliwić zawarcie układu lub spowodować, że układ będzie nieważny!

Strona uprawniona do zawarcia układu nie może odmówić żądaniu drugiej strony podjęcia rokowań, jeśli mają one na celu zawarcie układu dla pracowników dotąd nim nie objętych lub jeśli zmiana układu jest uzasadniona istotną zmianą sytuacji ekonomicznej lub finansowej pracodawcy, albo pogorszeniem sytuacji materialnej pracowników. Nie może ona również odmówić, jeżeli żądanie zostało zgłoszone nie wcześniej niż 60 dni przed upływem okresu, na jaki układ został zawarty, lub po dniu wypowiedzenia układu.

Negocjacje prowadzi się w dobrej wierze i z poszanowaniem interesów drugiej strony. Obie strony powinny dążyć do uczciwego kompromisu. Zasada prowadzenia rokowań w dobrej wierze nakazuje, aby każda ze stron przejawiała gotowość wysłuchania i wzięcia pod uwagę argumentów strony przeciwnej przy formułowaniu ostatecznych ustaleń. Ważnym elementem negocjacji jest praktyka pełnej wymiany informacji. Stronie pracowników w trakcie negocjacji przysługuje prawo do informacji. Przepisy nakładają na pracodawcę obowiązek udzielenia informacji o jego sytuacji ekonomicznej w zakresie objętym rokowaniami i niezbędnym do prowadzenia ich w sposób odpowiedzialny.

Obie strony uczestniczące w negocjacjach mają prawo do powołania eksperta, którego zadaniem jest wydanie opinii w sprawach związanych z przedmiotem negocjacji. Może być to ekspert NSZZ „Solidarność” polecony przez Zarząd Regionu, o którego pomoc zawsze mogą się zwrócić pracownicy zrzeszeni w NSZZ „Solidarność”.

Koszty ekspertyzy dokonanej za zgodą obu stron mogą być pokrywane przez pracodawcę lub w inny ustalony sposób. Jeżeli ten sposób nie zostanie ustalony koszty ponosi strona, która ekspertyzę zamawiała. Eksperci i doradcy nie mają prawa uczestniczyć w rokowaniach w imieniu stron i wpływać na ich przebieg – mogą w nich uczestniczyć na zasadzie głosu doradczego.

Porozumienie uzyskuje się w drodze konsensusu, tzn. że uczestnicy negocjacji podejmują bez głosowania decyzję, akceptującą proponowane rozwiązania. Można ją osiągnąć poprzez wymianę informacji, dyskusję, analizę argumentów, czy wzajemne przekonywanie. Zasada konsensusu nie oznacza, że każdy uczestnik rokowań jest na równi zadowolony z przyjętych rozwiązań.

Strajk i inne formy protestu społecznego

Strajk kojarzy nam się podstawowo ze zbiorowym powstrzymywaniem się pracowników od pracy w celu rozwiązania sporu zbiorowego. Jest to więc najbardziej radykalna forma nacisku na pracodawcę w celu zakończenia konfliktu. Prawo do strajku jest indywidualnym prawem pracownika, które może być realizowane tylko zbiorowo. Prawo do strajków zostało w Polsce zagwarantowane w ustawie o rozwiązywaniu sporów zbiorowych z dnia 23 maja 1991 roku.

Strajk obywatelski polega natomiast na publicznych demonstracjach

Czym jest strajk?

Strajk to zbiorowa forma protestu polegająca na powstrzymywaniu się pracowników od pracy w celu rozwiązania sporu z pracodawcą. W polskim prawie przepisy regulujące strajki zawarte zostały w dwóch aktach prawnych: ustawie o związkach zawodowych z 1991 roku oraz w ustawie o rozwiązywaniu sporów zbiorowych, również z 1991 roku.

Zasady strajku pracowniczego

Strajkiem pracowniczym zgodnym z literą prawa nazwiemy działanie pracowników zmierzające do rozwiązania sporu zbiorowego z pracodawcą lub pracodawcami dotyczącego warunków pracy, płac lub świadczeń socjalnych oraz praw i wolności związkowych pracowników lub innych grup, którym przysługuje prawo zrzeszania się w związkach zawodowych. Strajk ogłasza się wtedy, kiedy większość z co najmniej 50% pracowników zakładu pracy poprze w drodze głosowania wniosek o jego rozpoczęciu. Strajk może zostać rozpoczęty najwcześniej pięć dni po jego ogłoszeniu. Może być organizowany tylko zbiorowo.

Udział w strajku jest dobrowolny, ale nie wszyscy pracownicy mogą wziąć w nim udział. Niedopuszczalny jest strajk pracowników, których odejście od stanowiska pracy może prowadzić do zagrożenia zdrowia lub życia innych osób. W myśl ustawy o rozwiązywaniu sporów zbiorowych strajkować nie mogą ponadto pracownicy zatrudnieni w organach władzy państwowej, administracji rządowej i samorządowej, sądach oraz prokuraturze. Oznacza to, że według przepisów prawnych, strajkować nie mogą pracownicy ochrony zdrowia, służby mundurowe czy pracownicy sądów.

Warto zaznaczyć, że strajk to ostateczny krok, jaki mogą podjąć pracownicy w sporze z pracodawcą. Może zostać zorganizowany dopiero wtedy, kiedy zawiodą inne sposoby dojścia do porozumienia, lub kiedy pracodawca w niezgodny z prawem sposób nie dopuścił do polubownego rozstrzygnięcia spornej kwestii.

Z punktu widzenia pracownika niezwykle istotne jest to, że jego udział w strajku zorganizowanym zgodnie z przepisami ustawy nie stanowi naruszenia obowiązków pracowniczych. W czasie trwania takiego strajku pracownik zachowuje prawo do świadczeń z ubezpieczenia społecznego oraz uprawnień ze stosunku pracy, z wyjątkiem prawa do wynagrodzenia.

Strajk obywatelski

Strajk obywatelski to z kolei forma aktywności obywatelskiej polegającej na publicznym, demonstracyjnym (na ogół poprzedzonym odpowiednią publiczną zapowiedzią) złamaniu przepisu prawa dla wyrażenia obywatelskiego sprzeciwu.

Co ważne, o ile w okresie strajku pracowniczego, zorganizowanego zgodnie z przepisami ustawy o rozwiązywaniu sporów zbiorowych pracownicy pozostają na terenie zakładu pracy i czas strajku uznaje się za obecność w pracy, tak w przypadku strajku obywatelskiego mamy do czynienia z demonstracjami na ulicach, co oznacza nieobecność w pracy, którą trzeba usprawiedliwić.

Popularne rodzaje strajków

Strajk może przybierać różne formy, związane z powstrzymywaniem się do wykonywania pracy. Najczęściej spotykane rodzaje strajków to:

• Strajk ostrzegawczy
• Strajk rotacyjny
• Strajk głodowy
• Strajk okupacyjny
• Strajk włoski.
• Strajk ostrzegawczy

Strajk ostrzegawczy polega na podejmowaniu jedynie krótkich przerw w pracy. W polskim systemie prawnym strajk ostrzegawczy może być zorganizowany jednorazowo i na czas nie dłuższy niż dwie godziny.

Ze strajkiem rotacyjnym mamy natomiast do czynienia, gdy pracownicy powstrzymują się od wykonywania obowiązków służbowych na zmianę.

Strajk głodowy polega z kolei na tym, że pracownicy powstrzymują się od przyjmowania pokarmów nawet przez wiele dni.

Strajk okupacyjny ma miejsce, gdy protestujący zajmują i blokują dostęp do określonego terenu – najczęściej wybranego budynku, paraliżując w ten sposób pracę zakładu.

Strajk włoski polega na maksymalnym spowolnieniu wykonywanych czynności lub wykonywaniu ich niezwykle drobiazgowo, a przez to bardzo czasochłonnie.

Inne formy protestu społecznego

Strajk to nie jedyna forma mobilizacji obywatelskiej. Istnieją także inne pokojowe sposoby wyrażania społecznego sprzeciwu. Mowa tu o takich mniej radykalnych formach, jak:

• Akcje ulotkowe
• Wsparcie w mediach społecznościowych
• Identyfikowanie się za pomocą ubioru
• Oflagowanie budynków
• Mailowe lub listowne akcje protestacyjne
• Wsparcie za pomocą wiedzy eksperckiej lub donacji dla NGO działających na rzecz danej sprawy
• Tworzenie plakatów lub infografik
• Działania edukacyjne.

Warto pamiętać

Przed podjęciem decyzji o strajku obywatelskim należy zawsze brać pod uwagę możliwość poniesienia konsekwencji. W pierwszej kolejności trzeba więc pamiętać, że tego typu protest społeczny wiąże się z nieobecnością w miejscu pracy, którą trzeba usprawiedliwić. Warto więc najpierw uzgodnić z pracodawcą wzięcie urlopu wypoczynkowego lub urlopu na żądanie w dzień strajku obywatelskiego. W ten sposób bezpiecznie unikniemy konsekwencji służbowych, gdy wybierzemy się na tego typu protest społeczny.

Strajk pracowniczy jest natomiast uregulowany prawnie, więc – jeśli tylko zostanie przeprowadzony w sposób zgodny z przepisami – nie będzie się wiązał z żadnymi negatywnymi konsekwencjami, a może przynieść pożądany efekt.