Kobiety w pracy
Kobiety nie mogą być zatrudnione do wykonywania prac, które są dla nich nieodpowiednie pod względem fizycznym lub szkodliwe dla ich organizmu – w szczególności prac, które zagrażają ich roli matki. Prawo w Polsce zakazuje dyskryminacji ze względu na płeć, jednak niezaprzeczalnym faktem jest, że sytuacja kobiet i mężczyzn na rynku pracy różni się pod wieloma względami. Taki stan rzeczy znajduje swoje odzwierciedlenie w szczegółowych przepisach dotyczących warunków pracy kobiet. Pod szczególną ochroną są kobiety w ciąży i kobiety będące w okresie karmienia co również widać w wykazie prac.
Kobiet nie wolno zatrudniać przy pracach szczególnie uciążliwych takich, jak:
- prace w mikroklimacie zimnym, gorącym i zmiennym (dotyczy kobiet w ciąży i w okresie karmienia),
- prace w hałasie i drganiach (dla kobiet w ciąży),
- prace narażające na działanie pól elektromagnetycznych, promieniowania jonizującego i nadfioletowego oraz prace przy monitorach ekranowych powyżej 4h na dobę (dotyczy kobiet w ciąży). Dla kobiet karmiących piersią – prace w warunkach narażenia na promieniowanie jonizujące, określonych w przepisach prawa atomowego,
- prace pod ziemią, poniżej poziomu gruntu i na wysokości – prace pod ziemią we wszystkich kopalniach, z wyjątkiem pracy: na stanowiskach kierowniczych, nie wymagającej stałego przebywania pod ziemią i wykonywania pracy fizycznej,
w służbie zdrowia, w okresie studiów, w ramach szkolenia zawodowego, wykonywanej dorywczo i nie wymagającej pracy fizycznej, - prace w podwyższonym lub obniżonym ciśnieniu. Dla kobiet w ciąży lub karmiących piersią prace nurków oraz wszystkie prace w warunkach podwyższonego
lub obniżonego ciśnienia, - prace w kontakcie ze szkodliwymi czynnikami biologicznymi (dla kobiet w ciąży
lub karmiących piersią), - prace w narażeniu na działanie szkodliwych substancji chemicznych,
- prace grożące ciężkimi urazami fizycznymi i psychicznymi (dla kobiet w ciąży
lub karmiących piersią).
Pracodawca może rozszerzyć ten wykaz w wewnętrznym regulaminie zakładu pracy
o dodatkowe prace, jakich nie powinna wykonywać kobieta w ciąży i w okresie karmienia piersią.
Pracownica, która otrzymała polecenie wykonania pracy wzbronionej kobietom, może odmówić jej wykonania. Ponadto zatrudnianie kobiet przy pracach objętych wykazem prac wzbronionych kobietom jest naruszeniem przepisów o ochronie pracy kobiet.
Prawo szczególną ochroną obejmuje kobiety w ciąży. Przepisy obejmują ochronę stosunku pracy, warunki pracy oraz pomoc materialną przyszłym matkom.
Ochrona stosunku pracy
Generalna zasada mówi, że kobiety w ciąży nie można zwolnić. Odstępstwa od tej generalnej zasady dotyczą sytuacji gdy rozwiązanie następuje z winy pracodawcy lub pracownicy. Ochrona stosunku pracy jest także uzależniona od rodzaju umowy o pracę, jaką kobieta ma
z pracodawcą.
W przypadku kobiety zatrudnionej na podstawie umowy na czas określony, na czas wykonywanej pracy albo na okres próbny dłuższy niż miesiąc, jeżeli umowa rozwiązałaby się po upływie trzeciego miesiąca ciąży, to ulega ona z mocy prawa przedłużeniu do dnia narodzin dziecka. Umowa w dniu porodu wygasa i kobiecie w tej sytuacji nie przysługuje prawo do urlopu macierzyńskiego i wychowawczego, ale przez okres urlopu macierzyńskiego będzie ona mogła pobierać wypłacany przez ZUS zasiłek macierzyński. Niestety, jeśli umowa na czas określony kończy się przed upływem trzeciego miesiąca ciąży – pracodawca nie musi jej przedłużać.
W przypadku zwolnień grupowych, kiedy rozwiązanie umowy o pracę następuje z przyczyn leżących po stronie pracodawcy, zakład pracy może wypowiedzieć kobiecie jedynie warunki dotyczące pracy i płacy ( przenieść na inne stanowisko, obniżyć wynagrodzenie, zmniejszyć wymiar czasu pracy). Jeżeli jednak zmiana umowy o pracę wymagałaby obniżenia wynagrodzenia, kobiecie przysługuje dodatek wyrównawczy do końca okresu, w którym objęta jest szczególną ochroną (tj. do końca urlopu macierzyńskiego).
W przypadku zwolnień indywidualnych, ale także z przyczyn leżących po stronie zakładu pracy, kobieta w ciąży może zostać zwolniona o ile zakładowa organizacja związkowa nie zgłosi sprzeciwu. W sytuacji gdy organizacja związkowa zgłosi sprzeciw pracownicy chronionej można wypowiedzieć warunki pracy i płacy o ile nie można jej zatrudnić na dotychczasowym stanowisku. W takim przypadku również przysługuje jej dodatek wyrównawczy.
Jeżeli zakład pracy upada lub jest likwidowany, może zwolnić pracownicę w ciąży lub korzystającą z urlopu macierzyńskiego. Kobieta ta ma jednak prawo do świadczeń na podstawie innych przepisów, np. do zasiłku macierzyńskiego z ZUS. Okres pobierania takich świadczeń wlicza się do jej stażu pracy.
W przypadku zwolnienia z winy pracownicy będącej w ciąży lub na urlopie macierzyńskim zgodę na rozwiązanie umowy o pracę musi wyrazić reprezentująca kobietę organizacja związkowa. Termin zwolnienia musi być uzgodniony ze związkami.
Pracownicy, która będąc w ciąży straci pracę z powodu likwidacji lub upadłości zakładu pracy i której nie zapewniono innego zatrudnienia, aż do dnia porodu przysługuje
zasiłek w wysokości zasiłku macierzyńskiego. Zasiłek macierzyński wynosi 100 proc. wynagrodzenia lub przychodu stanowiącego podstawę jego wymiaru.
Warunki pracy
Jeśli pracownica musi iść na badania lekarskie w związku z ciążą w godzinach pracy, pracodawca ma obowiązek udzielić jej płatnego zwolnienia od pracy.
Pracodawca ma obowiązek przenieść do innej pracy kobietę w ciąży, jeżeli wykonuje ona pracę wzbronioną kobietom ciężarnym, lub jeśli przedstawi zaświadczenie lekarskie stwierdzające, że nie może wykonywać dotychczasowej pracy. Jeżeli na skutek przeniesienia pracownica będzie miała mniejszą pensję, ma prawo do zasiłku wyrównawczego. Potem pracodawca ma obowiązek przywrócić ją na poprzednie stanowisko.
Kobiety ciężarnej nie wolno także zatrudniać nocą ani w godzinach nadliczbowych. Nie może ona być delegowana poza miejsce pracy bez swojej zgody.
Podsumowując powyższe wskazać należy, iż tworzenie lub posiadanie dla kobiet wykazu prac uciążliwych, niebezpiecznych lub szkodliwych dla zdrowia, mogących mieć niekorzystny wpływ na ich zdrowie, może narazić pracodawcę na zarzut dyskryminacji. Obecnie na podstawie art. 176 Kodeksu pracy oraz rozporządzenia z dnia 3 kwietnia 2017 r., można posiadać jedynie wykaz prac uciążliwych, niebezpiecznych lub szkodliwych dla zdrowia kobiet w ciąży i kobiet karmiących dziecko piersią. Natomiast pracodawcy, wobec brzmienia art. 104 [1] § 1 pkt 6 Kodeksu pracy oraz rozporządzenia z dnia 14 marca 2000 r., mogą posiadać wykaz określający dopuszczalny wydatek energetyczny w zakresie wykonywania prac związanych z wysiłkiem fizycznym oraz masy przedmiotów przenoszonych lub przenoszonych ręcznie.
Szczegółowe informacje na temat warunków pracy kobiet w ciąży i karmiących piersią na stronie Państwowej Inspekcji Pracy >>>
Związek
